Katastrofa Rana Plaza i Porozumienie na rzecz ochrony przeciwpożarowej i bezpieczeństwa budynków w Bangladeszu

Bangladesz, zaraz po Chinach, jest obecnie drugim na świecie producentem odzieży. W ciągu zaledwie 2 lat doszło tam aż do 7 pożarów i katastrof budowlanych, w których w sumie życie straciło ponad 1600 osób. Większość fabryk, w których doszło do tragedii przeszła branżowe audyty (wykonywane na zlecenie konkretnych firm) pod kątem spełniania odpowiednich standardów pracy, w tym bezpieczeństwa. Dopiero ogrom tragedii, do jakiej doszło 24 kwietnia 2013 r. w wyniku zawalenia się budynku fabryk odzieżowych Rana Plaza, stanowił ostateczny impuls dla zachodnich firm odzieżowych by na poważnie podjąć trudny, ale konstruktywny dialog z centralami związków zawodowych i niezależnymi organizacjami pozarządowymi.
 
Porozumienie na rzecz ochrony przeciwpożarowej oraz bezpieczeństwa budynków w Bangladeszu, będące efektem tej pracy, ma na celu zapewnienie, by wszystkie fabryki odzieżowe w Bangladeszu były bezpiecznymi miejscami pracy. Przewiduje niezależne kontrole BHP w fabrykach oraz podawanie wyników tych kontroli do wiadomości publicznej. Jeśli w fabryce stwierdzono zagrożenia bezpieczeństwa, firmy odzieżowe zobowiązują się do dopilnowania, by przeprowadzono odpowiednie naprawy, by udostępniono w tym celu wystarczające środki finansowe i by pracownikom tych fabryk nadal wypłacano pensje.
 
Porozumienie jest prawnie wiążącym dokumentem. Podpisało je ponad 100 koncernów odzieżowych z 19 krajów w Europie, Ameryce Północnej, Azji i Australii, – zarówno te produkujących na skalę globalną (H&M, Zara, C&A, Marks and Spencer, Carrefour), jak i mniejsze (np. G-Star, Hema, Hess Natur); dwa globalne związki zawodowe, IndustriALL i UNI; oraz wiele bangladeskich związków zawodowych. Clean Clothes Campaign, Workers’ Rights Consortium, International Labour Rights Forum oraz Maquila Solidarity Network to organizacje pozarządowe, które są świadkami Porozumienia. Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) pełni rolę niezależnego przewodniczącego.
 
LPP a udział w Porozumieniu
 
W Rana Plaza produkowane były ubrania marki Cropp należącej do polskiej spółki LPP. LPP jest największą firmą odzieżową w Polsce, sprzedającą ubrania w 12 innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Firma odnosi sukcesy finansowe bijąc kolejne rekordy na Warszawskiej giełdzie. W swoim oświadczeniu wydanym 27 maja Zarząd LPP deklarował: „…badamy możliwość przystąpienia do tego porozumienia, które mamy nadzieje da szanse na unikanie tragedii podobnych do tej, która miała miejsce w budynku Rana Plaza”.
 
21.10.2013, na kilka dni przed pół-rocznicą katastrofy budowlanej budynku fabryk odzieżowych Rana Plaza w Bangladeszu, LPP S.A., właściciel marki Cropp, której ubrania produkowano w zawalonym budynku, poinformował o przystąpieniu do Porozumienia na rzecz ochrony przeciwpożarowej i bezpieczeństwa budynków w Bangladeszu.
 
W swoim oświadczeniu firma LPP deklaruje, że zamierza w większym stopniu i bardziej efektywnie kontrolować swoich dostawców. Podstawową zasadą Społecznej Odpowiedzialności Biznesu, a także podpisanego przez LPP S.A. Porozumienia jest zasada przejrzystości. W związku z tym Clean Clothes Polska wyraża nadzieję, że LPP S.A. będzie jej przestrzegać również w komunikacji z konsumentkami i konsumentami poprzez publikację swojego Kodeksu Postępowania (Code of Conduct), na który powołuje się w oświadczeniu, jak również informacji o efektach jego wdrażaniach, w tym o wynikach prowadzonych kontroli.
 
CZĘSTO ZADAWANE PYTANIA (FAQ)
 
Czym jest Porozumienie?
Jest to prawnie wiążące porozumienie między międzynarodowymi związkami zawodowymi IndustriALL i UNI Global, bangladeskimi związkami zawodowymi i międzynarodowymi markami odzieżowymi oraz sieciami detalicznymi (firmy). Międzynarodowe organizacje pozarządowe, takie jak Clean Clothes Campaign, Workers’ Rights Consortium, International Labour Rights Forum oraz Maquila Solidarity Network są świadkami porozumienia. Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) pełni rolę niezależnego przewodniczącego.
 
Jaki jest cel Porozumienia?
Celem Porozumienia jest wdrożenie programu odpowiednich środków bezpieczeństwa i higieny pracy w bangladeskim przemyśle odzieżowym na okres pięciu lat.
 
Które firmy podpisały Porozumienie?
Porozumienie podpisało ponad 100 międzynarodowych marek odzieżowych i sieci detalicznych. Pełną listę tych firm można znaleźć na stronie sygnatariuszy.
 
Jak będzie finansowany program Porozumienia?
Jako sygnatariusze Porozumienia, firmy zobowiązują się do pokrycia odpowiedniej części wymaganych funduszy, do maksymalnej kwoty 500 000 dolarów rocznie. Wysokość wpłat poszczególnych firm będzie oparta na skali ruchomej i uzależniona od wielkości produkcji zlecanej przez daną firmę fabrykom w Bangladeszu w porównaniu z roczną produkcją zlecaną przez pozostałe firmy sygnatariuszy.
 
Fundusze te zostaną przeznaczone na działania Komitetu Sterującego, Inspektora Bezpieczeństwa oraz Koordynatora Szkoleń. Nie pokrywają działań naprawczych, takich jak remonty i renowacje fabryk.
 
Jak zostaną sfinansowane remonty i naprawy?
Zgodnie z Porozumieniem firmy są odpowiedzialne za zapewnienie dostępności wystarczających środków na pokrycie kosztów remontów i renowacji. Obejmuje to negocjowanie takich warunków umów z dostawcami, które dadzą fabrykom możliwości finansowe pozwalające na utrzymanie bezpiecznych miejsc pracy i wykonanie remontów lub podnoszących bezpieczeństwo modernizacji, a także, w stosownych sytuacjach, zastosowanie środków alternatywnych, takich jak wspólne inwestycje, kredyty, dostęp do wsparcia ze strony darczyńców lub państwa.
 
Kiedy zaczną się kontrole budowlane?
Niezależne kontrole zaczną się natychmiast po sfinalizowaniu protokołu dotyczącego standardów i metod inspekcji. Porozumienie przewiduje zrealizowanie wszystkich wstępnych kontroli – a tam gdzie to konieczne, także planów remontów – do kwietnia 2014 r.
 
Ponadto niektóre firmy już prowadzą własne kontrole, a uzyskane z nich informacje zostaną włączone w prace członków Porozumienia.
 
Kiedy informacje o bangladeskich fabrykach zostaną udostępnione publicznie?
Zbiorcza lista wszystkich fabryk w Bangladeszu objętych Porozumieniem została opublikowana 3 października 2013 r. na stronie internetowej Porozumienia.
 
Rząd Bangladeszu twierdzi, że prowadzi kontrole w wielu fabrykach. Jak inspekcje w ramach Porozumienia mają się do tych kontroli rządowych?
Porozumienie w pełni popiera decyzję rządu Bangladeszu o ponownym powzięciu zobowiązania do prowadzenia kontroli w fabrykach. Zamiarem Porozumienia jest współpraca ze wszystkimi interesariuszami, także bangladeskim rządem, w celu stworzenia warunków dla rozwoju bezpiecznego i zrównoważonego przemysłu odzieżowego w Bangladeszu.
 
Co się stanie, jeśli kontrola wykaże, że dany budynek nie jest bezpieczny?
Po stwierdzeniu, że dany obiekt stanowi bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa pracowników, zostaną o tym powiadomione odpowiednie władze; zaś właściciel fabryki otrzyma nakaz zawieszenia całej produkcji do czasu zapewnienia w budynku warunków spełniających standardy bezpieczeństwa. Pracownicy także zostaną poinformowani i w czasie trwania napraw będą nadal otrzymywać wynagrodzenie.
 
A co, jeśli właściciel fabryki odmówi zawieszenia produkcji?
Jeśli właściciel fabryki odmówi zawieszenia produkcji, firmy będące członkami Porozumienia mają obowiązek wycofać zamówienia. Jeżeli w efekcie pracownicy stracą pracę, firmy dołożą starań, by zapewnić tym pracownikom preferencyjne warunki rekrutacji przy zatrudnianiu w innych fabrykach, którym zlecają produkcję.
 
A jeśli firma, która podpisała Porozumienie, postanowi wycofać zamówienia z Bangladeszu?
Podpisując Porozumienie, firmy wyrażają zobowiązanie do dalszego zlecania produkcji w Bangladeszu przez co najmniej pięć lat – okres obowiązywania Porozumienia.
 
Czy Porozumienie uznaje Sojusz na rzecz Bezpieczeństwa Pracowników w Bangladeszu (Alliance for Bangladesh Worker Safety)?
Zachęcamy wszystkie marki do przystąpienia do Porozumienia, gdyż gwarantuje ono trójstronne, przejrzyste i solidne mechanizmy oraz strukturę. Stawiamy jednak na współpracę z wszystkimi interesariuszami, także członkami Sojuszu, aby stworzyć warunki dla rozwoju bezpiecznego i zrównoważonego przemysłu odzieżowego w Bangladeszu.
 
Czym Porozumienie różni się od Sojuszu na rzecz Bezpieczeństwa Pracowników w Bangladeszu?
  • Porozumienie jest wiążącą prawnie umową między firmami a związkami zawodowymi i przewiduje kluczową rolę pracowników i ich przedstawicieli, m.in. bezpośredni udział związków zawodowych w szkoleniach BHP.
  • Obowiązuje tu zasada przejrzystości, m.in. ujawnianie objętych Porozumieniem fabryk, natychmiastowe zgłaszanie kontroli przedstawicielom pracowników oraz publikacja wszystkich raportów z kontroli.
  • W ramach Porozumienia firmy zobowiązują się do zapewnienia bezpieczeństwa w objętych Porozumieniem fabrykach oraz dopilnowania, by dostępne były wystarczające środki na remonty i renowacje.
  • Podpisując Porozumienie, firmy zobowiązują się do zlecania produkcji fabrykom w Bangladeszu przez pięcioletni okres trwania Porozumienia oraz do utrzymania wielkości zamówień w fabrykach priorytetowych co najmniej przez pierwsze dwa lata.
  • Sojusz nie jest prawnie wiążący i nie przewiduje roli dla związków zawodowych ani pracowników i ich przedstawicieli.
  • W ramach Sojuszu obowiązek przedstawiania raportów z kontroli opinii publicznej lub przedstawicielom pracowników pojawia się dopiero po uzgodnieniu planu działań naprawczych lub w przypadku bezpośredniego zagrożenia.
  • Mimo tych fundamentalnych różnic w sposobie zarządzania, zaangażowaniu i przejrzystości, Porozumienie stawia na współpracę ze wszystkimi interesariuszami, także Sojuszem, w celu poprawy bezpieczeństwa w bangladeskim przemyśle odzieżowym.
W jaki sposób w ramach Porozumienia reprezentowane są potrzeby małych i średnich firm?
Struktura Porozumienia uwzględnia fakt, że różne firmy, bez względu na swój ogólny rozmiar, zlecają w Bangladeszu realizację zamówień różnej wielkości. Odzwierciedlają to koszty członkostwa dla poszczególnych firm.
Wszystkie firmy mają równe prawa głosu i możliwości wyboru swoich przedstawicieli do różnych grup roboczych Porozumienia. Średnie przedsiębiorstwa są w tej chwili reprezentowane w Komitecie Sterującym. Ponadto do tworzonej obecnie Komisji Doradczej wejdą dostawcy z Bangladeszu.
Firmy mają regularne spotkania i są informowane na bieżąco. Wszystkie mają takie same możliwości przedstawienia informacji zwrotnych i własnego wkładu we wdrażanie Porozumienia i związane z nim procesy.
 
Jak Porozumienie proponuje realizować szkolenia BHP we wszystkich fabrykach objętych Porozumieniem?
Grupa Robocza ds. Udziału Pracowników działająca w ramach Porozumienia opracowuje program, który zapewni wiarygodny, skuteczny i zrównoważony program szkoleniowy, w pełni angażujący przedstawicieli pracowników i zakładowe komitety BHP. Zatrudniony zostanie koordynator szkoleń w celu wdrożenia i realizacji programu.
 
Ile kosztuje Porozumienie?
Firmy sygnatariusze Porozumienia ponoszą dwie kategorie kosztów: administracyjne oraz przeznaczone na remonty i modernizacje zwiększające bezpieczeństwo.
  1. Administracja. Koszty administracyjne związane z kontrolami, szkoleniami i innymi działaniami programowymi, obliczane na skali ruchomej według rocznej wielkości produkcji zlecanej przez daną firmę w Bangladeszu w stosunku do rocznej wielkości produkcji pozostałych sygnatariuszy.
  1. Podnoszenie bezpieczeństwa. Firmy sygnatariusze są odpowiedzialne za zapewnienie dostępności wystarczających środków na pokrycie kosztów remontów i innych modernizacji zwiększających bezpieczeństwo, zaleconych przez Inspektora ds. Bezpieczeństwa. Takie fundusze mogą zostać wygospodarowane poprzez negocjowanie warunków umów handlowych, wspólne inwestycje, bezpośrednie finansowanie remontów i modernizacji, wsparcie ze strony państwa lub innych darczyńców, bądź dowolne połączenie tych mechanizmów.
Jakie jest stanowisko Porozumienia w sprawie nieuprawnionego podzlecania produkcji podwykonawcom?
Za zajęcie się sprawą nieuprawnionego podwykonawstwa odpowiadają poszczególne firmy objęte Porozumieniem oraz ich dostawcy. Porozumienie będzie rozliczać te kwestie w ramach działań naprawczych.