Podstawowe informacje:
Liczba ludności (2013): 163,6 miliona
Liczba zatrudnionych w przemyśle odzieżowym (2013): 4 miliony
Przemysł odzieżowy – procentowy udział w PKB (2013): 7%
Przemysł odzieżowy – procentowy udział w eksporcie (2012): 76%
Wartość eksportu odzieży (2012):
14,2 miliarda €[i]Procentowy udział przemysłu odzieżowego Bangladeszu w rynku światowym (2008):
6,5%[ii]Płaca minimalna (2013): 3 tys. BDT (28,60 €)
Godna płaca wg organizacji Asia Floor Wage (2013): 25 687 BDT (242,71 €)
PRAWO DO GODNEJ PŁACY: Godna płaca to taka, którą otrzymuje się za standardowy tydzień pracy (nieprzekraczający 48 godzin) i taka, która wystarcza zatrudnionym w przemyśle odzieżowym na zakup jedzenia i ubrania dla siebie i swojej rodziny, opłacenia mieszkania, opieki zdrowotnej, kosztów transportu, edukacji, a także pozwala zaoszczędzić drobną sumę na nieprzewidziane wydatki i zdarzenia losowe.
Clean Clothes Campaign apeluje do:
- firm i marek odzieżowych o powzięcie zdecydowanych i mierzalnych kroków w celu zagwarantowania każdemu pracownikowi przemysłu odzieżowego godnej płacy.
- rządów krajów w których zlokalizowane są fabryki odzieżowe o ustanowienie płacy minimalnej na poziomie godnej płacy
- rządów krajów europejskich o wdrożenie regulacji, które zobowiążą koncerny do wzięcia odpowiedzialności za swój wpływ na życie pracowników zatrudnionych w ich łańcuchu dostaw, w tym realizacji prawa do godnej płacy.
PRZEMYSŁ ODZIEŻOWY W BANGLADESZU
Bangladesz jest drugim po Chinach największym na świecie eksporterem odzieży. Stanowiący 76% całości krajowego eksportu, zatrudniający 4 mln pracowników (w tym 3,2 mln kobiet), przemysł odzieżowy stanowi najważniejszą gałąź gospodarki w tym kraju.
Bangladesz ma najtańszą siłę roboczą w regionie, co daje mu zdecydowaną przewagę na światowym rynku produkcji odzieży. Pozwoliło to również na szybki rozwój tego przemysłu w ostatnich kilku dekadach (patrz wykres poniżej).
Większość fabryk odzieżowych zlokalizowana jest w pobliżu stolicy kraju, Dhaki, w dystryktach Rayer bazar, Mirpur, Narayanganj, Savar, Gazipur i Valuka. Z dala od stolicy produkcja odzieży odbywa się w miastach Chittagong i Khulna.
Bangladeski rząd jest zobowiązany do ochrony krajowych producentów, dlatego mniej niż 15% firm jest własnością zagranicznych inwestorów. Nie mniej te fabryki, które należą do obcokrajowców są przeważnie większe i bardziej doinwestowane niż te należące do lokalnych inwestorów.
Największym eksporterem w Bangladeszu jest Youngone Holdings, południowokoreański wytwórca, który zarządza 17 fabrykami i zatrudnia ponad 60 tys. pracowników w Dhace i Chittagong.
Największym odbiorcą bangladeskiego przemysłu odzieżowego jest szwedzka firma H&M. Wartość jej zamówień w fabrykach w tym kraju wyniosła w 2012 1,1 miliarda euro.
[iii]Płaca minimalna
- Bangladeski rząd nie wyznaczył stałego harmonogramu aktualizacji płacy minimalnej. Ostatni raz miało to miejsce w 2010.
- W czerwcu 2013 rząd Bangladeszu powołał Radę ds. Płacy Minimalnej, która ma na celu dostarczyć zalecenia w sprawie zmian wysokości płacy minimalnej. Rada ma przedstawić raport na początku listopada 2013.[iv]
- Przedstawiciele pracowników żądają ustalenia płacy minimalnej na poziomie 8 tys. BDT (76,08 euro).
- Przedstawiciele właścicieli fabryk zaproponowali 3,6 tys. BDT (34,33 euro).
Clean Clothes Campaign w porozumieniu z Centrum Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Odzieżowego (Garment Workers Trade Union Center) tak wypowiedziała się na temat negocjacji w sprawie płac:
“Uważamy, że 8 tys. taka (BDT) jest najniższą możliwą płacą minimalną dla pracowników przemysłu odzieżowego. Obecnie bangladescy pracownicy tego przemysłu otrzymują o wiele niższe płace niż pracownicy państw ościennych. Jednocześnie, także w samym Bangladeszu zarabiają mniej niż przedstawiciele innych sektorów. Nawet rządowy projekt przeciwdziałania ubóstwu zakłada 18 tys. taka płacy minimalnej na rodzinę”
PROBLEM
Wolność zrzeszania się i prawo do rokowań zbiorowych stanowią jedno z czterech fundamentalnych praw przyjętych przez Międzynarodową Organizację Pracy. Często nazywane ‘prawami umożliwiającymi’ (‘enabling rights’), co oznacza, że ich przestrzeganie umożliwia pracownikom samodzielne dochodzenie innych przysługujących im praw, gwarantowanych standardami pracy, w tym prawa do godnej płacy.
Ograniczanie praw związkom zawodowym
W Bangladeszu jest niezwykle trudno zalegalizować związek zawodowy w fabryce. Z ponad 5 tys. fabryk, tylko 149 posiada zarejestrowane związki zawodowe, z których większość powstała dziesiątki lat temu.
Światowy związek IndustriALL donosi, że „
w Dhace z 26 związków spełniających warunki do reprezentowania pracowników w przedsiębiorstwie jak dotąd zaledwie jeden otrzymał oficjalną zgodę na rejestrację dającą uprawnienia do rokowań zbiorowych”.
[v] Setki liderów, którzy złożyli wniosek o rejestrację związku do swoich pracodawców, utraciło pracę.
[vi]
Pracodawcy w Bangladeszu często mają wrogi stosunek do związków zawodowych. Nie dostrzegają potencjału współpracy ze zrzeszonymi pracownikami, która przy zapewnieniu podstawowych praw, mogłaby prowadzić do zwiększenia produktywności. Częściej wykorzystują taktyki tłumiące próby tworzenia związków zawodowych w tym zastraszanie, dyskryminację, zwolnienia i wilcze bilety.
Głodowe płace i nadmierny czas pracy
Dla wielu kobiet w Bangladeszu praca w przemyśle odzieżowym to nie wybór, ile konieczność. Kiepska sytuacja finansowa rodziny sprawia, że dziewczęta są zmuszone rezygnować ze szkół, by iść do pracy.
Często wybór pracy jest ograniczony do przemysłu odzieżowego lub prac o niższym statusie społecznym, jak pomoc domowa. Niskie płace w fabrykach odzieżowych oznaczają, że aby związać koniec z końcem i wesprzeć swoje rodziny, pracownicy są zmuszeni do pracy w nadgodzinach i niezdolni do wzięcia wolnego nawet, gdy zachorują.
Nie jest niczym niespotykanym, że bangladescy pracownicy fabryk odzieżowych, by móc zarobić kwotę wystarczająca zaledwie na przeżycie, muszą wypracować nawet do stu nadgodzin w miesiącu.
STUDIUM PRZYPADKU
Katastrofa Rana Plaza
24 kwietnia 2013 bangladeskim przemysłem odzieżowym wstrząsnęła największa na świecie katastrofa przemysłowa od 1984 roku. Na przedmieściach Dhaki zawalił się budynek Rana Plaza, siedziba fabryk odzieżowych. Zginęło 1133 osób, a tysiące zostało rannych.
W ciągu zaledwie 2 lat w Bangladeszu doszło aż do 7 pożarów i katastrof budowlanych, w których w sumie życie straciło ponad 1600 osób.
Dzień przed zawaleniem się Rana Plaza policja przemysłowa wydała rozkaz zamknięcia budynku z uwagi na rozległe pęknięcia pojawiające się na ścianach. Rankiem, 24 kwietnia pracownicy zostali stanowczo nakłonieni do wejścia do budynku przez właścicieli fabryk odzieżowych, którzy zapewniali, że jest on bezpieczny i zagrozili utratą wynagrodzenia.
Pracownicy w Bangladeszu otrzymują pensje z opóźnieniem i w razie nieobecności w pracy z powodu choroby lub względów bezpieczeństwa ryzykują utratą nie tylko obecnej pensji, ale także tej z poprzedniego miesiąca. W ten sposób przetrzymywane płace są używane jako sposób nacisku, co zmusza pracowników do narażania życia w niebezpiecznym środowisku pracy.
W Bangladeszu, tak jak w innych krajach produkcyjnych, brak godnej płacy wystarczającej na życie oznacza dla pracowników konieczność pracy w nadgodzinach, by otrzymać dodatkowe wynagrodzenie lub premie. Nie mogą oni również pozwolić sobie na dni wolne z powodu choroby czy poczucia zagrożenia warunkami pracy, gdyż to oznacza ryzyko utraty zatrudnienia. Niskie płace zmuszają również pracowników do brania pożyczek. Nie mają oni także żadnych oszczędności pozwalających im przetrwać w razie utraty pracy.
Pracownicy, żeby domagać się samodzielnie godnej płacy i czuć się bezpiecznie, muszą mieć swobodę wyrażania swoich opinii, dochodzenia swoich praw i odmawiania pracy w warunkach zagrażających ich życiu. W przeciwnym razie konsekwencje mogą być śmiertelne.
[i] Wszystkie dane wyliczone na podstawie kursu walutowego z dnia 3.10.2013
[ii] Bank Światowy (2012) ‘Sewing Success? Employment, Wages, and Poverty following the End of the Multi-fibre Arrangement’, Washington DC., s. 60, tabela 3.5
[iv] New Age Bangladesh 24.09.2013
