Podstawowe informacje:
Liczba ludności (2013): 15,2 miliona
Liczba zatrudnionych w przemyśle odzieżowym (2013): 500 tys.
Przemysł odzieżowy – procentowy udział w PKB (2013): 13%
Przemysł odzieżowy – procentowy udział w eksporcie (2012): 95%
Wartość eksportu odzieży (2012):
3,38 miliarda €[i]Procentowy udział przemysłu odzieżowego Kambodży w rynku światowym (2008):
1,2%[ii]Płaca minimalna (2013): 336 tys. KHR (60,68 €)
Godna płaca wg organizacji Asia Floor Wage (2013): 1582668 KHR (285,83 €)
PRAWO DO GODNEJ PŁACY: Godna płaca to taka, którą otrzymuje się za standardowy tydzień pracy (nieprzekraczający 48 godzin) i taka, która wystarcza zatrudnionym w przemyśle odzieżowym na zakup jedzenia i ubrania dla siebie i swojej rodziny, opłacenia mieszkania, opieki zdrowotnej, kosztów transportu, edukacji, a także pozwala zaoszczędzić drobną sumę na nieprzewidziane wydatki i zdarzenia losowe.
Clean Clothes Campaign apeluje do:
- firm i marek odzieżowych o powzięcie zdecydowanych i mierzalnych kroków w celu zagwarantowania każdemu pracownikowi przemysłu odzieżowego godnej płacy.
- rządów krajów w których zlokalizowane są fabryki odzieżowe o ustanowienie płacy minimalnej na poziomie godnej płacy
- rządów krajów europejskich o wdrożenie regulacji, które zobowiążą koncerny do wzięcia odpowiedzialności za swój wpływ na życie pracowników zatrudnionych w ich łańcuchu dostaw, w tym realizacji prawa do godnej płacy.
PRZEMYSŁ ODZIEŻOWY W KAMBODŻY
Z początkiem lat 90. przemysł odzieżowy w Kambodży stał się kluczowym filarem gospodarki tego kraju. Od 2012 stanowi 95 procent całego eksportu, osiągając wartość około 3,38 miliarda € przychodu.
Przemysł odzieżowy jest skoncentrowany w pobliżu stolicy, Phnom Penh, z niewielką ilością fabryk rozsianych w prowincjach całego kraju. 500 fabryk zatrudnia prawie pół miliona ludzi.
Około 85 procent fabryk przemysłu odzieżowego jest własnością obcokrajowców, w większości chińskich, tajskich, singapurskich i malezyjskich inwestorów, którzy w latach 90. przybyli do Kambodży, by skorzystać z niskich kosztów pracy i bezcłowego dostępu do rynków Europy i Stanów Zjednoczonych.
Wiele największych marek odzieżowych szyje w Kambodży. Największych pięć to H&M, GAP, Levi Strauss & Co, Adidas i Target.
Płaca minimalna
- Obecnie płacę minimalną ustala się w Kambodży jedynie dla sektora odzieżowego i obuwniczego.
- Ministerstwo Pracy jest odpowiedzialne za przestrzeganie, rozwój i implementację prawa pracy w całym kraju.[iii]
- Komitet Doradczy ds. Pracy składający się z 14 reprezentantów Ministerstwa Pracy, 7 reprezentantów pracodawców, 7 reprezentantów związków zawodowych pełni rolę doradczą w ustalaniu płacy minimalnej.[iv]
- Istnieją trzy poziomy płacy minimalnej: dla praktykantów, pracowników na okresie próbnym oraz regularnych pracowników.
- Wynagrodzenie zawiera dodatki: za frekwencję, staż pracy, na opiekę zdrowotną, zakwaterowanie i transport.
- Kodeks pracy z 1997 (artykuł 107 (3)) ustanawia wyznaczniki ustalania płacy minimalnej:
- Potrzeby pracowników i ich rodzin w odniesieniu do ogólnego poziomu zarobków.
- Koszty życia.
- Porównywalny standard życia w różnych grupach społecznych.
- Inspektorzy pracy są zobligowani do egzekwowania stosowania się do zapisów dotyczących płacy minimalnej. Pracodawcy nie stosujący się do zaleceń mogą być ukarani grzywną lub poddani karze pozbawienia wolności.
- Regulacje dotyczące płacy minimalnej: Zgodnie z prawem płaca minimalna powinna być ustalana na nowo raz na jakiś czas. W praktyce ma to miejsce raz na 3-4 lata (patrz wykres obok). Ze względu na wysoką inflację w Kambodży, w rzeczywistości płaca minimalna w latach 2001-2010 spadła o 22%.
PROBLEM
Płaca minimalna stanowi w Kambodży zaledwie 21% godnej płacy obliczonej przez Clean Clothes Campaign w porozumieniu z Asia Floor Wage.
Większość pracowników przemysłu odzieżowego Kambodży to kobiety przybywające do stolicy z rejonów wiejskich w nadziei, że praca w przemyśle odzieżowym zapewni im przychód pozwalający utrzymać siebie i wesprzeć rodzinę. Jednak rzeczywistość wygląda najczęściej inaczej.
Nadmierny czas pracy i krótkoterminowe umowy
Niskie zarobki zmuszają pracowników do podejmowania pracy w nadgodzinach by zwiększyć swoje szanse na wynagrodzenie wystarczające na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Jedynie 5% fabryk w Kambodży nie wykorzystuje pracy w nadgodzinach. Powszechną praktyką jest ekstremalnie długi, 70 godzinny, tydzień pracy.
Coraz częściej stosowane umowy krótkoterminowe (lub na czas określony) pozwalają pracodawcom zmuszać do pracy w nadgodzinach pracowników obawiających się nieprzedłużenia umowy. te formy zatrudnienia pozwalają również pracodawcom na unikanie wypłaty m.in. zasiłku macierzyńskiego. Skutecznie odstraszają też pracowników od członkostwa w związkach zawodowych.
Niedożywienie
Wielu pracowników przemysłu odzieżowego w Kambodży cierpi na problemy zdrowotne mające związek ze złym odżywianiem. Głodowe stawki nie pozwalają na zakup jedzenia w ilości zaspokającej zapotrzebowanie kaloryczne organizmu.
Badania przeprowadzone przez Clean Clothes Campaign w partnerstwie z Labour Behind the Label i Cambodian Legal Education Centre potwierdzają, że przeciętne dzienne spożycie kalorii wśród pracowników przemysłu odzieżowego wynosi 1598 kcal, co stanowi około połowy rekomendowanej dawki dla kobiet pracujących w przemyśle.
[v] Jednym z efektów ubogiej diety była seria masowych omdleń w fabrykach.
W trakcie ww. badań obliczono, że pracownice fabryk zarabiają średnio 60 euro miesięcznie. Pożywienie dostarczające 3 tys. kalorii dziennie – a tyle zaleca się kobietom pracującym w przemyśle przez 10h/dzień – kosztuje 55 euro, co oznacza, że na wszystkie pozostałe koszty (czynsz, opieka zdrowotna, transport, edukacja etc.) pozostaje im zaledwie 5 euro.
STUDIUM PRZYPADKU
Walka o płace – historia Phalli
Phalla aż do zamknięcia fabryki w 2012 roku zatrudniona była jako krawcowa dla Kingsland Garment Co. Ltd. w Phnom Penh. Pracowała siedem dni w tygodniu, po 10 godzin dziennie. Pracując na akord z dodatkowymi godzinami, zarabiała w sumie około 88 € miesięcznie.
Mieszkance Phnom Penh, stolicy Kambodży, taka pensja starczała zaledwie na przeżycie. Phalla wydawała 13 euro każdego miesiąca na jednopokojową kwaterę pracowniczą, którą dzieliła z trzema innymi pracownicami, kolejne 30 euro wydawała na jedzenie, a następne 30 euro na leki z powodu chronicznych problemów z żołądkiem.
Jak większość pracowników przemysłu odzieżowego część zarobionej kwoty posyłała rodzicom. „Kiedy zaczęłam pracę w Kingsland, starałam się wysyłać pieniądze do moich rodziców, ale stawało się to coraz trudniejsze. Czasami musiałam zapomnieć o mojej chorobie z powodu braku pieniędzy. Wolałam posłać pieniądze moim rodzicom, bo oni także są chorzy.”
W grudniu 2012 fabrykę niespodziewanie zamknięto, pozostawiając wielu pracowników bez należnej wypłaty i odszkodowania za zerwanie umowy zagwarantowanego przez kambodżańskie prawo. W kilka tygodni po zamknięciu wielu pracowników fabryki pozostało bez dachu nad głową, gdyż nie byli już w stanie opłacać zakwaterowania
.
Phalla na czele pracowników fabryki Kingsland rozpoczęła walkę o wypłaty z dwoma największymi na świecie międzynarodowymi koncernami: Wal-Mart i H&M. Zorganizowała protesty i demonstracje oraz występowała jako rzeczniczka grupy żądającej zwrotu zaległych wypłat.
W kwietniu 2013 Phalla i jej współpracownicy wygrali batalię i w pierwszym tego typu porozumieniu w Kambodży otrzymali od dostawców Wal-Mart i H&M gwarancję wypłaty odszkodowań i zaległych pensji na łączną kwotę ponad 151 tys. euro.
[i] Wszystkie dane wyliczone na podstawie kursu walutowego z dnia 3.10.2013
[ii] Bank Światowy (2012) ‘Sewing Success? Employment, Wages, and Poverty following the End of the Multi-fibre Arrangement’, Washington DC., s. 60, tabela 3.5
[iii] Kambodżańskie Prawo Pracy (1997), Rozdział XV.
[v] Shop ‘til they drop report – Labour Behind the Label & Cambodian Legal Education Centre (CLEC) 2013.
